Бүтін көрсеткішті дәрежелі өрнектерді түрлендіру

()

Бүтін көрсеткішті дәрежелі өрнектерді түрлендіру

Алгебралық өрнектердің қосындысынан, айырмасынан, көбейтіндісінен, бөліндісінен және сінен тұратын өрнектерді — деп атайды.

Анықтама. Егер $a \ne 0$ және $n$ — натурал сан болса, онда $a^{-n}=\dfrac{1}{a^{n}}$.

$0^{-n}$ өрнегінің мағынасы жоқ.

Мысалдар қарастырайық.

2.33. Амалдарды орындаңыз:

1) $\left(\dfrac{c^4}{6 x^2 y^{-5}}\right)^{-2} \cdot\left(\dfrac{1}{3} c^2 x^3 y^{-2}\right)^4$

Шешуі

$${\left( {\frac{{{c^4}}}{{6{x^2}{y^{ – 5}}}}} \right)^{ – 2}} \cdot {\left( {\frac{1}{3}{c^2}{x^3}{y^{ – 2}}} \right)^4} = \frac{{36{x^4}{y^{ – 10}}}}{{{c^8}}} \cdot \frac{1}{{81}}{c^8}{x^{12}}{y^{ – 8}} = \frac{4}{9}{x^{16}}{y^{ – 18}} = \frac{{4{x^{10}}}}{{9{y^{18}}}}$$

2) $\left(\dfrac{1}{4} m^2 n\right)^3 \cdot\left(-32 m^2 n\right)$

Шешуі

$${\left( {\frac{1}{4}{m^2}n} \right)^3} \cdot \left( { – 32{m^2}n} \right) = – \frac{1}{{64}}{m^6}{n^3} \cdot \left( { – 32{m^2}n} \right) = – \frac{1}{2}{m^8}{n^4}$$

3) $\dfrac{2 a^4 b^{-3}}{3 x^4 y^{-3}} \cdot \dfrac{6 a^{-4} b^4}{5 x^{-5} y^3}$

Шешуі

$$\frac{{2{a^4}{b^{ – 3}}}}{{3{x^4}{y^{ – 3}}}} \cdot \frac{{6{a^{ – 4}}{b^4}}}{{5{x^{ – 5}}{y^3}}} = \frac{{0,8b}}{{{x^{ – 1}}}} = 0,8bx$$

4) $\left(\dfrac{a^{-3} b^2}{9^{-1} c^{-2}}\right)^{-2}:\left(\dfrac{a^2 b^3}{6 c^3}\right)^2$

Шешуі

$${\left( {\frac{{{a^{ – 3}}{b^2}}}{{{9^{ – 1}}{c^{ – 2}}}}} \right)^{ – 2}}:{\left( {\frac{{{a^2}{b^3}}}{{6{c^3}}}} \right)^2} = \frac{{{a^6}{b^{ – 4}}}}{{{9^2}{c^4}}}:\frac{{{a^4}{b^6}}}{{{6^2}{c^6}}} = \frac{{{a^6}{b^{ – 4}} \cdot 36{c^6}}}{{81{c^4} \cdot {a^4}{b^6}}} = \frac{{4{a^2}{c^2}}}{{9{b^{10}}}}$$

2.34. Өрнекті ықшамдаңыз

1) $\left(\dfrac{a^{-1}+b^{-1}}{a+b}\right)^{-1}$

Шешуі

$${\left( {\frac{{{a^{ – 1}} + {b^{ – 1}}}}{{a + b}}} \right)^{ – 1}} = \frac{{a + b}}{{\frac{1}{a} + \frac{1}{b}}} = \frac{{(a + b) \cdot ab}}{{\left( {\frac{1}{a} + \frac{1}{b}} \right) \cdot ab}} = \frac{{(a + b) \cdot ab}}{{a + b}} = ab$$

2) $\left(a b^{-2}+a^{-2} b\right)\left(a^{-1}+b^{-1}\right)^{-1}$

Шешуі

$$\left( {a{b^{ – 2}} + {a^{ – 2}}b} \right){\left( {{a^{ – 1}} + {b^{ – 1}}} \right)^{ – 1}} = \left( {\frac{a}{{{b^2}}} + \frac{b}{{{a^2}}}} \right) \cdot {\left( {\frac{1}{a} + \frac{1}{b}} \right)^{ – 1}} = $$ $$ = \left( {\frac{{{a^3} + {b^3}}}{{{a^2}{b^2}}}} \right) \cdot {\left( {\frac{{a + b}}{{ab}}} \right)^{ – 1}} = \frac{{(a + b)\left( {{a^2} – ab + {b^2}} \right) \cdot ab}}{{{a^2}{b^2} \cdot (a + b)}} = \frac{{{a^2} – ab + {b^2}}}{{ab}}$$

3) $\left(1+\dfrac{x^{-n}+y^{-n}}{x^{-n}-y^{-n}}\right)^{-2}$, мұндағы $x=3, \quad y=0,75, \quad n=1$

Шешуі

$${\left( {1 + \frac{{{x^{ – n}} + {y^{ – n}}}}{{{x^{ – n}} – {y^{ – n}}}}} \right)^{ – 2}} = {\left( {1 + \frac{{\frac{1}{{{x^n}}} + \frac{1}{{{y^n}}}}}{{\frac{1}{{{x^n}}} – \frac{1}{{{y^n}}}}}} \right)^{ – 2}} = {\left( {1 + \frac{{{x^n} + {y^n}}}{{{y^n} – {x^n}}}} \right)^{ – 2}} = $$ $$ = {\left( {\frac{{2{y^n}}}{{{y^n} – {x^n}}}} \right)^{ – 2}} = {\left( {\frac{{{y^n} – {x^n}}}{{2{y^n}}}} \right)^2} = \frac{1}{4}{\left( {1 – {{\left( {\frac{x}{y}} \right)}^n}} \right)^2} = \frac{1}{4}{(1 – 4)^2} = \frac{9}{4} = 2\frac{1}{4}$$

4) $\dfrac{x^{-6}+x^{-4}+x^{-2}}{x^2+x^4+x^6}$

Шешуі

$$\frac{{{x^{ – 6}} + {x^{ – 4}} + {x^{ – 2}}}}{{{x^2} + {x^4} + {x^6}}} = \frac{{{x^{ – 2}}\left( {\frac{1}{{{x^4}}} + \frac{1}{{{x^2}}} + 1} \right)}}{{{x^2}\left( {1 + {x^2} + {x^4}} \right)}} = $$ $$ = {x^{ – 4}} \cdot \frac{{\frac{{1 + {x^2} + {x^4}}}{{{x^4}}}}}{{1 + {x^2} + {x^4}}} = {x^{ – 4}} \cdot \frac{{1 + {x^2} + {x^4}}}{{{x^4}\left( {1 + {x^2} + {x^4}} \right)}} = {x^{ – 8}}$$

5) $\left(x^2-a^{-1} x+a^{-2}\right)\left(x^{-1}+a\right)-x(a x)^{-2}$

Шешуі

$$\left( {{x^2} – {a^{ – 1}}x + {a^{ – 2}}} \right)\left( {{x^{ – 1}} + a} \right) – x{(ax)^{ – 2}} = \left( {{x^2} – \frac{x}{a} + \frac{1}{{{a^2}}}} \right)\left( {\frac{1}{x} + a} \right) – \frac{x}{{{a^2}{x^2}}} = $$ $$ = \frac{{\left( {{a^2}{x^2} – ax + 1} \right)(1 + ax)}}{{{a^2}x}} – \frac{1}{{{a^2}x}} = \frac{{1 + {a^3}{x^3}}}{{{a^2}x}} – \frac{1}{{{a^2}x}} = \frac{{{a^3}{x^3}}}{{{a^2}x}} = a{x^2}$$

6) $\left(\dfrac{x^{-1}+1}{x^{-1}-1}\right)^{-1}-1-2(1+x)^{-1}$

Шешуі

$${\left( {\frac{{{x^{ – 1}} + 1}}{{{x^{ – 1}} – 1}}} \right)^{ – 1}} – 1 – 2{(1 + x)^{ – 1}} = {\left( {\frac{{\frac{1}{x} + 1}}{{\frac{1}{x} – 1}}} \right)^{ – 1}} – 1 – \frac{2}{{x + 1}} = $$ $$ = {\left( {\frac{{1 + x}}{{1 – x}}} \right)^{ – 1}} – 1 – \frac{2}{{x + 1}} = \frac{{1 – x}}{{1 + x}} – 1 – \frac{2}{{x + 1}} = $$ $$ = \frac{{1 – x – x – 1 – 2}}{{x + 1}} = \frac{{ – 2x – 2}}{{x + 1}} = – 2$$

7) $a^{-5}\left(\dfrac{25-4 a^{-4}}{5 a^{-1}+2 a^{-3}}-\dfrac{1-1,5 a^{-2}-a^{-4}}{a^{-1}+0,5 a^{-3}}\right)^5$

Шешуі

$${a^{ – 5}}{\left( {\frac{{25 – 4{a^{ – 4}}}}{{5{a^{ – 1}} + 2{a^{ – 3}}}} – \frac{{1 – 1,5{a^{ – 2}} – {a^{ – 4}}}}{{{a^{ – 1}} + 0,5{a^{ – 3}}}}} \right)^5} = {a^{ – 5}}{\left( {\frac{{25 – \frac{4}{{{a^4}}}}}{{\frac{5}{a} + \frac{2}{{{a^3}}}}} – \frac{{1 – \frac{3}{{2{a^2}}} – \frac{1}{{{a^4}}}}}{{\frac{1}{a} + \frac{1}{{2{a^3}}}}}} \right)^5} = $$ $$ = \frac{1}{{{a^5}}} \cdot {\left( {\frac{{25{a^4} – 4}}{{a\left( {5{a^2} + 2} \right)}} – \frac{{2{a^4} – 3{a^2} – 2}}{{a\left( {2{a^2} + 1} \right)}}} \right)^5} = $$ $$ = \frac{1}{{{a^5}}} \cdot {\left( {\frac{{\left( {5{a^2} + 2} \right)\left( {5{a^2} – 2} \right)}}{{a\left( {5{a^2} + 2} \right)}} \cdot \frac{{\left( {2{a^2} + 1} \right)\left( {{a^2} – 2} \right)}}{{a\left( {2{a^2} + 1} \right)}}} \right)^5} = $$ $$ = \frac{1}{{{a^5}}} \cdot {\left( {\frac{{5{a^2} – 2}}{a} – \frac{{{a^2} – 2}}{a}} \right)^5} = \frac{1}{{{a^5}}} \cdot {\left( {\frac{{4{a^2}}}{a}} \right)^5} = \frac{{{4^5}{a^5}}}{{{a^5}}} = {4^5} = {2^{10}} = 1024$$



Жазба сіз үшін қаншалықты қажет болды?

Жұлдызшаның үстінен басыңыз!

Сіз бұл жазбаны қажетті деп таптыңыз...

Әлеуметтік желіде бөлісіңіз!

Бұл жазбаның сіз үшін қажетті болмағаны өкінішті!

Жазбамызды жақсартайық!

Жазбаны жақсартуға қандай ұсыныс айтар едіңіз?

Пікір қалдыру

Сіздің электронды почтаңыз жарияланбайды, Міндетті жолдарды толтырып шығыңыз.