Рационал алгебралық өрнектерді ықшамдау (Рустюмова 1.2.3 A (1-23))

()

 +/-  - Есептің жауабын көрсету/көрсетпеу.

▲/▼ - Жауап орнын жасыру/шығару

   ×    - Сұрақты алып тастау.

Өрнектерді ықшамдаңыз.

№ 1 Өрнекті ықшамдаңыз: ${\dfrac{{{m^4} - 49}}{{{m^2} + 7}} - \dfrac{{{m^6} - 343}}{{{m^4} + 7{m^2} + 49}}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{{\left( {{m^2} - 7} \right)\left( {{m^2} + 7} \right)}}{{{m^2} + 7}} - \dfrac{{\left( {{m^2} - 7} \right)\left( {{m^4} + 7{m^2} + 49} \right)}}{{{m^4} + 7{m^2} + 49}}$$ $${ = {m^2} - 7 - \left( {{m^2} - 7} \right) = {m^2} - 7 - {m^2} + 7 = 0}$$

№ 2 Өрнекті ықшамдаңыз: ${\left( {\dfrac{{1 + n}}{{{n^2} - mn}} - \dfrac{{1 - m}}{{{m^2} - mn}}} \right) \cdot {{\left( {\dfrac{{m + n}}{{{m^2}n - {n^2}m}}} \right)}^{ - 1}}}$

Шешуі: $${ = \left( {\dfrac{{1 + n}}{{n(n - m)}} - \dfrac{{1 - m}}{{ - m(n - m)}}} \right) \cdot \left( {\dfrac{{{m^2}n - {n^2}m}}{{m + n}}} \right) = }$$ $$ = \left( {\frac{{1 + n}}{{n\left( {n - m} \right)}} + \frac{{1 - m}}{{m\left( {n - m} \right)}}} \right) \cdot \left( {\frac{{{m^2}n - {n^2}m}}{{m + n}}} \right) = $$ $$ = \dfrac{{m + mn + n - mn}}{{mn(n - m)}} \cdot \dfrac{{ - mn(n - m)}}{{m + n}} = $$ $$ = \dfrac{{m + n}}{{mn \cdot (n - m)}} \cdot \left( { - \dfrac{{mn\left( {n - m} \right)}}{{m + n}}} \right) = - 1$$

№ 3 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {\dfrac{{ab}}{{a - b}} + a} \right) \cdot \left( {\dfrac{{ab}}{{a + b}} - a} \right):\dfrac{{{a^2}{b^2}}}{{{b^2} - {a^2}}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{{ab + {a^2} - ab}}{{a - b}} \cdot \dfrac{{ab - {a^2} - ab}}{{a + b}} \cdot \dfrac{{{b^2} - {a^2}}}{{a^2 {b^2}}} = $$ $${\dfrac{{{a^2}}}{{a - b}} \cdot \dfrac{{ - {a^2}}}{{a + b}} \cdot \dfrac{{{b^2} - {a^2}}}{{a^2 {b^2}}} = - \dfrac{{{a^4}}}{{{a^2} - {b^2}}} \cdot \dfrac{{{b^2} - {a^2}}}{{{a^2}{b^2}}} = }$$ $${ = \dfrac{{{a^4}}}{{{b^2} - {a^2}}} \cdot \dfrac{{{b^2} - {a^2}}}{{{a^2}{b^2}}} = \dfrac{{{a^2}}}{{{b^2}}} = {{\left( {\dfrac{a}{b}} \right)}^2}}$$

№ 4 Егер $b=-0,5$ болса, $\dfrac{{{{(a + b)}^2} - {{(ab + 1)}^2}}}{{{a^2} - 1}}:0,75$ есептеңіз.

Шешуі: $$ = \dfrac{{{a^2} + 2ab + {b^2} - {a^2}{b^2} - 2ab - 1}}{{{a^2} - 1}}:\dfrac{3}{4} = $$ $$ = \dfrac{{{a^2} + {b^2} - {a^2}{b^2} - 1}}{{{a^2} - 1}}:\dfrac{3}{4} = \dfrac{{{a^2} - {a^2}{b^2} + {b^2} - 1}}{{{a^2} - 1}} \cdot \dfrac{4}{3} = $$ $$ = \dfrac{{{a^2}\left( {1 - {b^2}} \right) - \left( {1 - {b^2}} \right)}}{{{a^2} - 1}} \cdot \dfrac{4}{3} = \dfrac{{\left( {1 - {b^2}} \right)\left( {{a^2} - 1} \right)}}{{{a^2} - 1}} \cdot \dfrac{4}{3} = $$ $$ = \left( {1 - {b^2}} \right) \cdot \dfrac{4}{3} = \left( {1 - {{\left( { - \dfrac{1}{2}} \right)}^2}} \right) \cdot \dfrac{4}{3} = \left( {1 - \dfrac{1}{4}} \right) \cdot \dfrac{4}{3} = \dfrac{3}{4} \cdot \dfrac{4}{3} = 1$$

№ 5 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {\dfrac{{2ab}}{{{a^2} - {b^2}}} + \dfrac{{a - b}}{{2(a + b)}}} \right) \cdot \dfrac{{2a}}{{a + b}} - \dfrac{b}{{a - b}}$

Шешуі: $$ = \left( {\dfrac{{2ab}}{{(a - b)(a + b)}} + \dfrac{{a - b}}{{2(a + b)}}} \right) \cdot \dfrac{{2a}}{{a + b}} - \dfrac{b}{{a - b}} = $$ $$ = \dfrac{{4ab + {a^2} - 2ab + {b^2}}}{{2(a - b)(a + b)}} \cdot \dfrac{{2a}}{{a + b}} - \dfrac{b}{{a - b}} = $$ $$ = \dfrac{{{a^2} + 2ab + {b^2}}}{{2(a - b)(a + b)}} \cdot \dfrac{{2a}}{{a + b}} - \dfrac{b}{{a - b}} = $$ $$ = \dfrac{{{{(a + b)}^2}}}{{2(a - b)(a + b)}} \cdot \dfrac{{2a}}{{a + b}} - \dfrac{b}{{a - b}} = $$ $$ = \dfrac{a}{{a - b}} - \dfrac{b}{{a - b}} = \dfrac{{a - b}}{{a - b}} = 1$$

№ 6 Егер $x=3$ болса,${\dfrac{{3x + 2}}{{2x + 3}} - \dfrac{{4x - 1}}{{2x + 3}} + \dfrac{{2{x^2} + 3x}}{{4{x^2} + 12x + 9}}}$ есептеңіз.

Шешуі: $$ = \dfrac{{3x + 2 - 4x + 1}}{{2x + 3}} + \dfrac{{x(2x + 3)}}{{{{(2x + 3)}^2}}} = $$ $$ = \dfrac{{3 - x}}{{2x + 3}} + \dfrac{x}{{2x + 3}} = \dfrac{3}{{2x + 3}}$$ $$x = 3\quad \Rightarrow \quad \dfrac{3}{{2 \cdot 3 + 3}} = \dfrac{3}{9} = \dfrac{1}{3}$$

№ 7 Өрнекті ықшамдаңыз: $\dfrac{6}{{7(x - 3)}} - \dfrac{1}{{{x^2} - 6x + 9}} + \dfrac{1}{{{x^2} - 9}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{6}{{7(x - 3)}} - \dfrac{1}{{{{(x - 3)}^2}}} + \dfrac{1}{{(x - 3)(x + 3)}} = $$ $$ = \dfrac{{6{x^2} - 54 - 7x - 21 + 7x - 21}}{{7{{(x - 3)}^2}(x + 3)}} = \dfrac{{6{x^2} - 96}}{{7{{(x - 3)}^2}(x + 3)}} = $$ $$ = \dfrac{{6\left( {{x^2} - 16} \right)}}{{7{{(x - 3)}^2}(x + 3)}}$$ $$x = 4\quad \Rightarrow \quad = \dfrac{{6\left( {{4^2} - 16} \right)}}{{7{{(4 - 3)}^2}\left( {4 + 3} \right)}} = 0$$

№ 8 Өрнекті ықшамдаңыз: $\dfrac{{3a - 4}}{{a + 1}} + \dfrac{a}{{a + 1}}:\dfrac{a}{{{a^2} - 1}} + \dfrac{{5 - 2a}}{{a + 1}} = $

Шешуі: $$ = \dfrac{{3a - 4}}{{a + 1}} + \dfrac{a}{{a + 1}} \cdot \dfrac{{(a + 1)(a - 1)}}{a} + \dfrac{{5 - 2a}}{{a + 1}} = $$ $$ = \dfrac{{3a - 4 + 5 - 2a}}{{a + 1}} + \dfrac{{a - 1}}{1} = \dfrac{{a + 1}}{{a + 1}} + a - 1 = $$ $$ = 1 + a - 1 = a$$

№ 9 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {\dfrac{1}{{{a^2}}} + \dfrac{1}{{{b^2}}} - \dfrac{1}{{ab}}} \right):\left( {\dfrac{{{a^2}}}{b} + \dfrac{{{b^2}}}{a}} \right)$

Шешуі: $$ = \dfrac{{{a^2} - ab + {b^2}}}{{{a^2}{b^2}}}:\dfrac{{{a^3} + {b^3}}}{{ab}} = $$ $${ = \dfrac{{{a^2} - ab + {b^2}}}{{{a^2}{b^2}}} \cdot \dfrac{{ab}}{{(a + b)\left( {{a^2} - ab + {b^2}} \right)}} = \dfrac{1}{{ab(a + b)}}}$$

№ 10 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {\dfrac{{{m^3} + {n^3}}}{{{m^2} - {n^2}}} - \dfrac{{{m^2} - {n^2}}}{{m + n}}} \right) \cdot {(mn)^{ - 1}}$

Шешуі: $$ = \left( {\dfrac{{(m + n)\left( {{m^2} - mn + {n^2}} \right)}}{{(m + n)(m - n)}} - \dfrac{{(m + n)(m - n)}}{{m + n}}} \right) \cdot \dfrac{1}{{mn}} = $$ $${ = \left( {\dfrac{{{m^2} - mn + {n^2}}}{{m - n}} - m + n} \right) \cdot \dfrac{1}{{mn}} = }$$ $$ = \dfrac{{{m^2} - mn + {n^2} - {{(m - n)}^2}}}{{m - n}} \cdot \dfrac{1}{{mn}} = $$ $$ = \dfrac{{{m^2} - mn + {n^2} - {m^2} + 2mn - {n^2}}}{{m - n}} \cdot \dfrac{1}{{mn}} = $$ $${ = \dfrac{{mn}}{{m - n}} \cdot \dfrac{1}{{mn}} = \dfrac{1}{{m - n}}}$$

№ 11 Өрнекті ықшамдаңыз: ${\left( {\dfrac{6}{{a - 3}} - \dfrac{3}{{a - 1}} - \dfrac{{a + 1}}{{{a^2} - 4a + 3}}} \right) \cdot {{\left( {\dfrac{{a + 1}}{{a - 3}}} \right)}^{ - 1}}}$

Шешуі: $${ = \left( {\dfrac{6}{{a - 1}} - \dfrac{3}{{a - 1}} - \dfrac{{a + 1}}{{(a - 3)(a - 1)}}} \right) \cdot \dfrac{{a - 3}}{{a + 1}} = }$$ $${ = \dfrac{{6a - 6 - 3a + 9 - a - 1}}{{(a - 3)(a - 1)}} \cdot \dfrac{{a - 3}}{{a + 1}} = \dfrac{{2a + 2}}{{(a - 3)(a - 1)}} \cdot \dfrac{{a - 3}}{{a + 1}} = }$$ $${ = \dfrac{{2(a + 1)}}{{a - 1}} \cdot \dfrac{1}{{(a + 1)}} = \dfrac{2}{{a - 1}}}$$

№ 12 Өрнекті ықшамдаңыз: ${\dfrac{{3{a^2} + 2ax - {x^2}}}{{(3x + a)(a + x)}} + 10 \cdot \dfrac{{ax - 3{x^2}}}{{{a^2} - 9{x^2}}} = }$

Шешуі: $${ = \dfrac{{ - (x - 3a)(x + a)}}{{(3x + a)(a + x)}} + 10 \cdot \dfrac{{x(a - 3x)}}{{(a - 3x)(a + 3x)}} = }$$ $${ = \dfrac{{3a - x}}{{3x + a}} + 10 \cdot \dfrac{x}{{3x + a}} = \dfrac{{3a - x + 10x}}{{3x + a}} = }$$ $${ = \dfrac{{9x + 3a}}{{3x + a}} = \dfrac{{3(3x + a)}}{{3x + a}} = 3}$$

№ 13 Өрнекті ықшамдаңыз: $\dfrac{{{{(a + b)}^2} - 3ab}}{{{a^3} + {a^2}b + a{b^2} + {b^3}}} \cdot \dfrac{{{a^4} - {b^4}}}{{{a^3} + {b^3}}} = $

Шешуі: $$ = \dfrac{{{a^2} + 2ab + {b^2} - 3ab}}{{{a^2}(a + b) + {b^2}(a + b)}} \cdot \dfrac{{\left( {{a^2} - {b^2}} \right)\left( {{a^2} + {b^2}} \right)}}{{(a + b)\left( {{a^2} - ab + {b^2}} \right)}} = $$ $$ = \dfrac{{{a^2} - ab + {b^2}}}{{(a + b)\left( {a^2 + {b^2}} \right)}} \cdot \dfrac{{(a - b)(a + b)\left( {{a^2} + {b^2}} \right)}}{{(a + b)\left( {{a^2} - ab + {b^2}} \right)}} = \dfrac{{a - b}}{{a + b}}$$

№ 14 Өрнекті ықшамдаңыз: $\dfrac{{{m^2} - 9}}{{{m^2} - 1}}:\dfrac{{{m^2} + 4m + 3}}{{{m^2} - 4m + 3}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{{(m - 3)(m + 3)}}{{(m - 1)(m + 1)}}:\dfrac{{(m + 1)(m + 3)}}{{(m - 1)(m - 3)}} = $$ $$ = \dfrac{{(m - 3)(m + 3)}}{{(m - 1)(m + 1)}} \cdot \dfrac{{(m - 1)(m - 3)}}{{(m + 1)(m + 3)}} = $$ $$ = \dfrac{{{{(m - 3)}^2}}}{{{{(m + 1)}^2}}} = {\left( {\dfrac{{m - 3}}{{m + 1}}} \right)^2}$$

№ 15 Өрнекті ықшамдаңыз: $\dfrac{x}{{{x^2} + {y^2}}} - \dfrac{{y{{(x - y)}^2}}}{{{x^4} - {y^4}}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{x}{{{x^2} + {y^2}}} - \dfrac{{y{{(x - y)}^2}}}{{\left( {{x^2} + {y^2}} \right)\left( {{x^2} - {y^2}} \right)}} = $$ $$ = \dfrac{x}{{{x^2} + {y^2}}} - \dfrac{{y{{(x - y)}^2}}}{{\left( {{x^2} + {y^2}} \right)(x - y)(x + y)}} = $$ $$ = \dfrac{{{x^2} + xy - xy + {y^2}}}{{\left( {{x^2} + {y^2}} \right)(x + y)}} = \dfrac{{{x^2} + {y^2}}}{{\left( {{x^2} + {y^2}} \right)(x + y)}} = \dfrac{1}{{x + y}}$$

№ 16 Егер $a=2,71 \quad b=1,29$ болса, $\dfrac{a^4-b^4}{(a+b)^2-2ab}$ есептеңіз.

Шешуі: $$\dfrac{{{a^4} - {b^4}}}{{{{(a + b)}^2} - 2ab}} = \dfrac{{\left( {{a^2} + {b^2}} \right)\left( {{a^2} - {b^2}} \right)}}{{{a^2} + 2a \cdot b + {b^2} - 2ab}} = $$ $$ = \dfrac{{\left( {{a^2} + {b^2}} \right)\left( {{a^2} - {b^2}} \right)}}{{{a^2} + {b^2}}} = {a^2} - {b^2} = $$ $$ = (a - b)(a + b) = \left| {\left| {\begin{array}{*{20}{l}}{a = 2,71}\\{b = 1,29}\end{array}} \right|} \right| = $$ $$=(2,71 - 1,29)(2,71 + 1,29) = 4 \cdot 1,42 = 5,68$$

№ 17 Өрнекті ықшамдаңыз: $\dfrac{{{x^4} - 4}}{{{x^2} + 2}} + 2\left( {x + \dfrac{3}{2}} \right)$

Шешуі: $$ = \dfrac{{\left( {{x^2} + 2} \right)\left( {{x^2} - 2} \right)}}{{{x^2} + 2}} + 2x + 3 = $$ $${ = {x^2} - 2 + 2x + 3 = {x^2} + 2x + 1 = {{(x + 1)}^2}}$$

№ 18 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {a + 1 + \dfrac{1}{{a - 1}}} \right):\dfrac{{{a^2}}}{{1 - 2a + {a^2}}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{{{a^2} - 1 + 1}}{{a - 1}}:\dfrac{{{a^2}}}{{{{(a - 1)}^2}}} = \dfrac{{{a^2}}}{{a - 1}} \cdot \dfrac{{{{(a - 1)}^2}}}{{{a^2}}} = a - 1$$

№ 19 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {\dfrac{b}{{{a^2} - ab}} - \dfrac{1}{{a - b}}} \right):\left( {\dfrac{{a + b}}{{{a^2} - ab}} - \dfrac{b}{{ab - {b^2}}}} \right)$

Шешуі: $$ = \left( {\dfrac{b}{{a(a - b)}} - \dfrac{1}{{a - b}}} \right):\left( {\dfrac{{a + b}}{{a(a - b)}} - \dfrac{b}{{b(a - b)}}} \right) = $$ $$ = \dfrac{{b - a}}{{a(a - b)}}:\dfrac{{a + b - a}}{{a(a - b)}} = - \dfrac{1}{a} \cdot \dfrac{{a(a - b)}}{b} = \dfrac{{b - a}}{b}$$

№ 20 Өрнекті ықшамдаңыз: $\dfrac{x}{{x - y}} + \dfrac{{{x^2} + {y^2}}}{{{y^2} - {x^2}}} + \dfrac{x}{{x + y}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{x}{{x - y}} - \dfrac{{{x^2} + {y^2}}}{{(x - y)(x + y)}} + \dfrac{{x}}{{x + y}} = $$ $$ = \dfrac{{{x^2} + xy - {x^2} - {y^2} + {x^2} - xy}}{{(x - y)(x + y)}} = \dfrac{{{x^2} - {y^2}}}{{{x^2} - {y^2}}} = 1$$

№ 21 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {\dfrac{{m - 2}}{{m + 2}} - \dfrac{{m + 2}}{{m - 2}}} \right):\dfrac{{8m}}{{{m^2} - 4}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{{{{(m - 2)}^2} - {{(m + 2)}^2}}}{{(m + 2)(m - 2)}} \cdot \dfrac{{(m + 2)(m - 2)}}{{8m}} = $$ $${ = \dfrac{{{m^2} - 4m + 4 - {m^2} - 4m - 4}}{{(m + 2)(m - 2)}} \cdot \dfrac{{\left( {m + 2} \right)\left( {m - 2} \right)}}{{8m}} = \dfrac{{ - 8m}}{{8m}} = - 1}$$

№ 22 Өрнекті ықшамдаңыз: $(a + b) \cdot \left( {\dfrac{1}{a} - \dfrac{1}{b}} \right):\dfrac{{{a^2} - {b^2}}}{{{a^2}{b^2}}}$

Шешуі: $$ = \dfrac{{a + b}}{1} \cdot \dfrac{{b - a}}{{ab}} \cdot \dfrac{{{a^2}{b^2}}}{{{a^2} - {b^2}}} = $$ $${ = \dfrac{{ - \left( {{a^2} - {b^2}} \right)}}{{ab}} \cdot \dfrac{{{a^2}{b^2}}}{{{a^2} - {b^2}}} = - ab}$$

№ 23 Өрнекті ықшамдаңыз: $\left( {\dfrac{{ab}}{{{a^2} - {b^2}}} - \dfrac{b}{{2a - 2b}}} \right):\dfrac{{2b}}{{{a^2} - {b^2}}}$

Шешуі: $$ = \left( {\dfrac{{ab}}{{(a - b)(a + b)}} - \dfrac{b}{{2(a - b)}}} \right):\dfrac{{2b}}{{(a - b)(a + b)}} = $$ $$ = \dfrac{{2ab - ab - {b^2}}}{{2(a - b)(a + b)}} \cdot \dfrac{{(a - b)(a + b)}}{{2b}} = $$ $$ = \dfrac{{ab - {b^2}}}{{4b}} = \dfrac{{b(a - b)}}{{4b}} = \dfrac{{a - b}}{4}$$

Есептер QAZMATH.NET сайтынан алынды.

Есеп шешімдерінің авторы Сейдегалымова Жанар Назарбековна

 

Жазба сіз үшін қаншалықты қажет болды?

Жұлдызшаның үстінен басыңыз!

Сіз бұл жазбаны қажетті деп таптыңыз...

Әлеуметтік желіде бөлісіңіз!

Бұл жазбаның сіз үшін қажетті болмағаны өкінішті!

Жазбамызды жақсартайық!

Жазбаны жақсартуға қандай ұсыныс айтар едіңіз?

Осы тақырыптағы посттар

Пікір қалдыру

Сіздің электронды почтаңыз жарияланбайды, Міндетті жолдарды толтырып шығыңыз.