Алгебралық бөлшектерді қысқарту

()

Алгебралық бөлшектерді қысқарту

Бөлшектерге амалдар қолдануда ең көп кездесетіні де, ең қажеттісі де, ол — амалы. Алгебралық бөлшектерді қысқарту үшін алымын да, бөлімін де көбейткіштерге жіктеп, бірдей көбейткіштерге бөлеміз. Мысалдар қарастырайық.

2.9. Бөлшекті қысқартыңыз.

1) $\dfrac{3 x-x y+2 y-6}{x y-3 x+2 y-6}$

Шешуі

$$\frac{{3x – xy + 2y – 6}}{{xy – 3x + 2y – 6}} = \frac{{(3x – xy) + (2y – 6)}}{{(xy – 3x) + (2y – 6)}} = $$ $$ = \frac{{ – x(y – 3) + 2(y – 3)}}{{x(y – 3) + 2(y – 3)}} = \frac{{(y – 3)(2 – x)}}{{(y – 3)(x + 2)}} = \frac{{2 – x}}{{x + 2}}$$

2) $\dfrac{x^{14}+x^7+1}{x^{21}-1}$

Шешуі

$$\frac{{{x^{14}} + {x^7} + 1}}{{{x^{21}} – 1}} = \frac{{{x^{14}} + {x^7} + 1}}{{{{\left( {{x^7}} \right)}^3} – 1}} = \frac{{{x^{14}} + {x^7} + 1}}{{\left( {{x^7} – 1} \right)\left( {{x^{14}} + {x^7} + 1} \right)}} = \frac{1}{{{x^7} – 1}}$$

3) $\dfrac{a^{33}+1}{a^{11}-a^{22}+a^{33}}$

Шешуі

$$\frac{{{a^{33}} + 1}}{{{a^{11}} – {a^{22}} + {a^{33}}}} = \frac{{{{\left( {{a^{11}}} \right)}^3} + 1}}{{{a^{11}}\left( {1 – {a^{11}} + {a^{22}}} \right)}} = \frac{{\left( {{a^{11}} + 1} \right)\left( {{a^{22}} – {a^{11}} + 1} \right)}}{{{a^{11}}\left( {{a^{22}} – {a^{11}} + 1} \right)}} = \frac{{{a^{11}} + 1}}{{{a^{11}}}}$$

4) $\dfrac{a^4-16}{a^4-4 a^3+8 a^2-16 a+16}$

Шешуі

$$\frac{{{a^4} – 16}}{{{a^4} – 4{a^3} + 8{a^2} – 16a + 16}} = \frac{{{{\left( {{a^2}} \right)}^2} – {4^2}}}{{\left( {{a^4} + 8{a^2} + 16} \right) – \left( {4{a^3} + 16a} \right)}} = $$ $$ = \frac{{\left( {{a^2} – 4} \right)\left( {{a^2} + 4} \right)}}{{{{\left( {{a^2} + 4} \right)}^2} – 4a\left( {{a^2} + 4} \right)}} = \frac{{(a – 2)(a + 2)\left( {{a^2} + 4} \right)}}{{\left( {{a^2} + 4} \right)\left( {{a^2} + 4 – 4a} \right)}} = \frac{{(a – 2)(a + 2)}}{{{{(a – 2)}^2}}} = \frac{{a + 2}}{{a – 2}}$$

5) $\dfrac{x^4+x^2 y^2+y^4}{x^2-x y+y^2}$

Шешуі

$${\frac{{{x^4} + {x^2}{y^2} + {y^4}}}{{{x^2} – xy + {y^2}}} = \frac{{{x^4} + 2{x^2}{y^2} + {y^4} – {x^2}{y^2}}}{{{x^2} – xy + {y^2}}} = \frac{{{{\left( {{x^2} + {y^2}} \right)}^2} – {{(xy)}^2}}}{{{x^2} – xy + {y^2}}} = }$$ $${ = \frac{{\left( {{x^2} + {y^2} – xy} \right)\left( {{x^2} + {y^2} + xy} \right)}}{{{x^2} – xy + {y^2}}} = {x^2} + xy + {y^2}}$$

6) $\dfrac{x^2-9 x+14}{-x^2+10 x-16}$

Шешуі

$$\frac{{{x^2} – 9x + 14}}{{ – {x^2} + 10x – 16}} = – \frac{{{x^2} – 9x + 14}}{{{x^2} – 10x + 16}} = \left\| {\begin{array}{*{20}{c}}{{x^2} – 9x + 14 = 0;}&{{x^2} – 10x + 16 = 0}\\{{x_1} = 2,\quad {x_2} = 7;}&{{x_1} = 2,\quad {x_2} = 8}\end{array}} \right\| = $$ $$ = – \frac{{(x – 2)(x – 7)}}{{(x – 2)(x – 8)}} = \frac{{x – 7}}{{8 – x}}$$

7) $\dfrac{7 x^2 y^4+7 x^4 y^2}{x^6+y^6}$

Шешуі

$$\frac{{7{x^2}{y^4} + 7{x^4}{y^2}}}{{{x^6} + {y^6}}} = \frac{{7{x^2}{y^2}\left( {{y^2} + {x^2}} \right)}}{{{{\left( {{x^2}} \right)}^3} + {{\left( {{y^2}} \right)}^3}}} = \frac{{7{x^2}{y^2}\left( {{y^2} + {x^2}} \right)}}{{\left( {{x^2} + {y^2}} \right)\left( {{x^4} – {x^2}{y^2} + {y^4}} \right)}} = \frac{{7{x^2}{y^2}}}{{{x^4} – {x^2}{y^2} + {y^4}}}$$

8) $\dfrac{x(x+2)-y(y-2)}{x-y+2}$ , мұндағы $x=\dfrac{4}{15}, y=0,4$

Шешуі

$${\frac{{x(x + 2) – y\left( {y – 2} \right)}}{{x – y – 2}} = \frac{{{x^2} + 2x – {y^2} + 2y}}{{x – y + 2}} = \frac{{\left( {{x^2} – {y^2}} \right) + 2(x + y)}}{{x – y + 2}} = }$$ $${ = \frac{{(x + y)(x – y + 2)}}{{x – y + 2}} = x + y = \frac{4}{{15}} + \frac{2}{5} = \frac{{10}}{{15}} = \frac{2}{3}}$$

9) $\dfrac{x^3+2 x^2+4 x+3}{x^2+7 x+6}$

Шешуі

$$\frac{{{x^3} + 2{x^2} + 4x + 3}}{{{x^2} + 7x + 6}} = \left\| {\begin{array}{*{20}{l}}{{x^2} + 7x + 6 = 0}\\{{x_1} = – 1,\quad {x_2} = – 6}\end{array}} \right\| = \frac{{{x^3} + \overbrace {{x^2} + {x^2}}^{2{x^2}} + \overbrace {x + 3x}^{4x} + 3}}{{(x + 1)(x + 6)}} = $$ $$ = \frac{{\left( {{x^3} + {x^2}} \right) + \left( {{x^2} + x} \right) + (3x + 3)}}{{(x + 1)(x + 6)}} = \frac{{{x^2}(x + 1) + x(x + 1) + 3(x + 1)}}{{(x + 1)(x + 6)}} = $$ $$ = \frac{{(x + 1)\overbrace {\left( {{x^2} + x + 3} \right)}^{D \lt 0}}}{{(x + 1)(x + 6)}} = \frac{{{x^2} + x + 3}}{{x + 6}}$$

10) $\dfrac{(2 x-1)^2+2\left(4 x^2-1\right)+(2 x+1)^2}{\left(2 x^2+1\right)^2-\left(2 x^2-1\right)^2}$

Шешуі

$$\frac{{{{(2x – 1)}^2} + 2\left( {4{x^2} – 1} \right) + {{(2x + 1)}^2}}}{{{{\left( {2{x^2} + 1} \right)}^2} – {{\left( {2{x^2} – 1} \right)}^2}}} = \frac{{{{(2x – 1)}^2} + 2(2x – 1)(2x + 1) + {{(2x + 1)}^2}}}{{\left( {2{x^2} + 1 – 2{x^2} + 1} \right)\left( {2{x^2} + 1 + 2{x^2} – 1} \right)}} = $$ $$ = \frac{{{{(2x – 1 + 2x + 1)}^2}}}{{2 \cdot 4{x^2}}} = \frac{{16{x^2}}}{{8{x^2}}} = 2$$

11) Пропорциядан $x$-ті табыңыз: $\dfrac{9-4 a^2-4 a b-b^2}{4 a^2+2 a b+3 b-9}=\dfrac{3+2 a+b}{x}$

Шешуі

$${\frac{{9 – 4{a^2} – 4ab – {b^2}}}{{4{a^2} + 2ab + 3b – 9}} = \frac{{3 + 2a + b}}{x}}$$ $${\frac{{9 – {{(2a + b)}^2}}}{{\left( {4{a^2} – 9} \right) + (2ab + 3b)}} = \frac{{3 + 2a + b}}{x}}$$ $${\frac{{(3 – 2a – b)(3 + 2a + b)}}{{(2a – 3)(2a + 3) + b(2a + 3)}} = \frac{{3 + 2a + b}}{x}}$$ $${\frac{{(3 – 2a – b)(3 + 2a + b)}}{{(2a + 3)(2a – 3 + b)}} = \frac{{3 + 2a + b}}{x}}$$ $${\frac{{ – (2a + b – 3)(3 + 2a + b)}}{{(2a + 3)(2a + b – 3)}} = \frac{{3 + 2a + b}}{x}}$$ $${\frac{{ – (3 + 2a + b)}}{{(2a + 3)}} = \frac{{3 + 2a + b}}{x}}$$ $${x = – \frac{{(2a + 3)(3 + 2a + b)}}{{(3 + 2a + b)}}}$$ $${x = – 2a – 3}$$

12) $\dfrac{\left(x^2-x-5\right)\left(x^2-x-2\right)+2}{\left(x^2-x-5\right)\left(x^2-x-1\right)+4}$

Шешуі

$a=x^2-x-5$ жаңа айнымалысын енгіземіз. Онда: $${x^2} – x – 2 = {x^2} – x – 5 + 3 = a + 3$$ $${x^2} – x – 1 = {x^2} – x – 5 + 4 = a + 4$$ $$\frac{{\left( {{x^2} – x – 5} \right)\left( {{x^2} – x – 2} \right) + 2}}{{\left( {{x^2} – x – 5} \right)\left( {{x^2} – x – 1} \right) + 4}} = \frac{{a(a + 3) + 2}}{{a(a + 4) + 4}} = \frac{{{a^2} + 3a + 2}}{{{a^2} + 4a + 4}} = $$ $$ = \frac{{(a + 1)(a + 2)}}{{{{(a + 2)}^2}}} = \frac{{a + 1}}{{a + 2}} = \frac{{{x^2} – x – 4}}{{{x^2} – x – 3}}$$



Жазба сіз үшін қаншалықты қажет болды?

Жұлдызшаның үстінен басыңыз!

Сіз бұл жазбаны қажетті деп таптыңыз...

Әлеуметтік желіде бөлісіңіз!

Бұл жазбаның сіз үшін қажетті болмағаны өкінішті!

Жазбамызды жақсартайық!

Жазбаны жақсартуға қандай ұсыныс айтар едіңіз?

Пікір қалдыру

Сіздің электронды почтаңыз жарияланбайды, Міндетті жолдарды толтырып шығыңыз.