Тригонометриялық өрнектерді ықшамдау

()

Тригонометриялық теңбе-теңдіктерді пайдаланып өрнектерді түрлендіру

Кез-келген бұрыштың бір тригонометриялық функциясы берілген жағдайда, негізгі теңбе-теңдіктердің көмегімен басқа функцияларын тауып алуға болады.

Төменде негізгі тригонометриялық теңбе-теңдіктер көрсетілген:

\[\boxed{{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha = 1}\] \[\boxed{\tan \alpha = \frac{{\sin \alpha }}{{\cos \alpha }}}\quad ,\quad \left( {\alpha \ne \frac{\pi }{2}(2n + 1),\,n \in \mathbb{Z}} \right)\] \[\boxed{\cot \alpha = \frac{{\cos \alpha }}{{\sin \alpha }}}\quad ,\quad (\alpha \ne \pi n,\,n \in \mathbb{Z})\] \[\boxed{\tan \alpha \cdot \cot \alpha = 1}\quad ,\quad \left( {\alpha \ne \frac{{\pi n}}{2},\,n \in \mathbb{Z}} \right)\] \[\boxed{1 + {{\tan }^2}\alpha = \frac{1}{{{{\cos }^2}\alpha }}}\quad ,\quad \left( {\alpha \ne \frac{\pi }{2}(2n + 1),n \in \mathbb{Z}} \right)\] \[\boxed{1 + {{\cot }^2}\alpha = \frac{1}{{{{\sin }^2}\alpha }}}\quad ,\quad (\alpha \ne \pi n,n \in \mathbb{Z})\]

Жақшаның ішінде аргументтің мүмкін көрсетілген.

Тригонометриялық функциялардың кейбір бұрыштардағы мәндерін табуға мысалдар қарастырайық.

1.1. Есептеңіз.

1) $\dfrac{{1 + {{\tan }^6}\frac{\pi }{3}}}{{1 – {{\tan }^2}\frac{\pi }{3} + {{\tan }^4}\frac{\pi }{3}}}$.

Шешуі

$$\frac{{1 + {{\tan }^6}\frac{\pi }{3}}}{{1 – {{\tan }^2}\frac{\pi }{3} + {{\tan }^4}\frac{\pi }{3}}} = \frac{{1 + {{\left( {{{\tan }^2}\frac{\pi }{3}} \right)}^3}}}{{1 – {{\tan }^2}\frac{\pi }{3} + {{\tan }^4}\frac{\pi }{3}}} = $$ $$\frac{{\left( {1 + {{\tan }^2}\frac{\pi }{3}} \right)\left( {1 – {{\tan }^2}\frac{\pi }{3} + {{\tan }^4}\frac{\pi }{3}} \right)}}{{1 – {{\tan }^2}\frac{\pi }{3} + {{\tan }^4}\frac{\pi }{3}}} = 1 + {\tan ^2}\frac{\pi }{3} = 1 + {(\sqrt 3 )^2} = 4$$

Жауабы: 4.


2) $2\tan 180^\circ + \cos 180^\circ – {\cos ^2}15^\circ – {\sin ^2}15^\circ $.

Шешуі

$$2\tan 180^\circ + \cos 180^\circ – {\cos ^2}15^\circ – {\sin ^2}15^\circ = $$ $$ = 2\tan 180^\circ + \cos 180^\circ – \left( {{{\cos }^2}15^\circ + {{\sin }^2}15^\circ } \right) = 2 \cdot 0 – 1 – 1 = – 2$$

Жауабы: -2.


3) $\left| {\sin \left( { – \frac{1}{4}\pi } \right)} \right| + \cos \left( { – \frac{\pi }{4}} \right) + 1,5{\tan ^2}\left( { – \frac{\pi }{6}} \right) – \frac{1}{2}\left| {\cot \left( { – \frac{\pi }{4}} \right)} \right|$.

Шешуі

$$\left| {\sin \left( { – \frac{1}{4}\pi } \right)} \right| + \cos \left( { – \frac{\pi }{4}} \right) + 1,5{\tan ^2}\left( { – \frac{\pi }{6}} \right) – \frac{1}{2}\left| {\cot \left( { – \frac{\pi }{4}} \right)} \right| = $$ $$ = \sin \frac{\pi }{4} + \cos \frac{\pi }{4} + 1,5{\tan ^2}\frac{\pi }{6} – \frac{1}{2}\cot \frac{\pi }{4} = \frac{{\sqrt 2 }}{2} + \frac{{\sqrt 2 }}{2} + 1,5 \cdot \frac{1}{3} – \frac{1}{2} = $$ $$ = \sqrt 2 + 0,5 – 0,5 = \sqrt 2 $$

Жауабы: $\sqrt 2 $.


4) $\sqrt {{{\left( {1 – 2\sin 45^\circ } \right)}^2}} – \sqrt {{{\left( {1 – 2\cos 30^\circ } \right)}^2}} $.

Шешуі

$$\sqrt {{{\left( {1 – 2\sin 45^\circ } \right)}^2}} – \sqrt {{{\left( {1 – 2\cos 30^\circ } \right)}^2}} = \left| {1 – 2 \cdot \frac{{\sqrt 2 }}{2}} \right| – \left| {1 – 2 \cdot \frac{{\sqrt 3 }}{2}} \right| = $$ $$ = \left| {1 – \sqrt 2 } \right| – \left| {1 – \sqrt 3 } \right| = – \left( {1 – \sqrt 2 } \right) + \left( {1 – \sqrt 3 } \right) = $$ $$ = – 1 + \sqrt 2 + 1 – \sqrt 3 = \sqrt 2 – \sqrt 3 $$

Жауабы: $\sqrt 2 – \sqrt 3 $.


5) $\sqrt {1 + {{\tan }^2}2} $.

Шешуі

$$\sqrt {1 + {{\tan }^2}2} = \sqrt {\frac{1}{{{{\cos }^2}2}}} = \frac{1}{{\left| {\cos 2} \right|}} = \left\| \begin{array}{l}\text{2 радиан бұрышы } \\ \text{ІІ ширекке тиесілі,} \\ \text{сондықтан } \cos 2 \lt 0 \end{array} \right\| = – \frac{1}{{\cos 2}}$$

Жауабы: $ – \dfrac{1}{{\cos 2}}$.


6) $\sqrt{1-\cos ^2 4}$.

Шешуі

$$\sqrt {1 – {{\cos }^2}4} = \sqrt {{{\sin }^2}4} = \left| {\sin 4} \right| = \left\| \begin{array}{l}\text{4 радиан бұрышы } \\ \text{ІІІ ширекке тиесілі,} \\ \text{сондықтан } \sin 4 \lt 0 \end{array} \right\| = – \sin 4$$

Жауабы: $ – \sin 4$.


7) $1+\sin ^4 10^{\circ}+\cos ^2 10^{\circ}+\sin ^2 10^{\circ} \cdot \cos ^2 10^{\circ}$.

Шешуі

$$1 + {\sin ^4}10^\circ + {\cos ^2}10^\circ + {\sin ^2}10^\circ \cdot {\cos ^2}10^\circ = $$ $$ = 1 + {\cos ^2}10^\circ + {\sin ^2}10^\circ \cdot \left( {{{\sin }^2}10^\circ + {{\cos }^2}10^\circ } \right) = $$ $$ = 1 + {\cos ^2}10^\circ + {\sin ^2}10^\circ = 1 + 1 = 2$$

Жауабы: 2.


1.2. Есептеңіз.

1) $2 \sin ^2 \alpha+\sqrt{2} \cos \alpha+\operatorname{tg} \alpha$ , егер $\operatorname{ctg} \alpha=1, \quad 0 \lt \alpha \lt \frac{\pi}{2}$.

Шешуі

$\operatorname{ctg} \alpha=1$ және $0 \lt \alpha \lt \frac{\pi}{2}$ шарттарынан $\alpha=\frac{\pi}{4}$ екенін білеміз.

Онда $$2 \sin ^2 \alpha+\sqrt{2} \cos \alpha+\operatorname{tg} \alpha=2 \sin ^2 \frac{\pi}{4}+\sqrt{2} \cos \frac{\pi}{4}+\operatorname{tg} \frac{\pi}{4}=$$ $$=2 \cdot\left(\frac{\sqrt{2}}{2}\right)^2+\sqrt{2} \cdot \frac{\sqrt{2}}{2}+1=1+1+1=3$$

Жауабы: 3.


2) $\cos \alpha$, егер $\operatorname{ctg} \alpha=-\frac{1}{2}, \quad \frac{\pi}{2} \lt \alpha \lt \pi$.

Шешуі

$\alpha$ — ІІ ширектің бұрышы екенін ескеріп, бұрыштың синусы мен косинусын тауып аламыз.

$$1 + {{\mathop{\rm ctg}\nolimits} ^2}\alpha = \frac{1}{{{{\sin }^2}\alpha }},$$ $$1\frac{1}{4} = \frac{1}{{{{\sin }^2}\alpha }},$$ $${\sin ^2}\alpha = \frac{4}{5} \Rightarrow \sin \alpha = \frac{{2\sqrt 5 }}{5},$$ $$\cos \alpha = \pm \sqrt {1 – {{\sin }^2}\alpha } \Rightarrow \cos \alpha = – \sqrt {1 – \frac{4}{5}} = – \frac{{\sqrt 5 }}{5}.$$

Жауабы: $ – \frac{{\sqrt 5 }}{5}$.


3) $\dfrac{\operatorname{tg} \alpha}{\operatorname{tg} \alpha+\operatorname{ctg} \alpha}$, егер $ \cos \alpha=-0,4$.

Шешуі

$\cos \alpha=-0,4$ $$\frac{{\tan \alpha }}{{\tan \alpha + \cot \alpha }} = \frac{{\tan \alpha }}{{\tan \alpha + \frac{1}{{\tan \alpha }}}} = \frac{{{{\tan }^2}\alpha }}{{{{\tan }^2}\alpha + 1}} = \frac{{{{\sin }^2}\alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha }} = $$ $$ = {\sin ^2}\alpha = 1 – {\cos ^2}\alpha = 1 – {( – 0,4)^2} = 0,84$$

Жауабы: 0,84.


4) $\dfrac{3 \cos \alpha+5 \sin \alpha}{2 \cos \alpha-\sin \alpha}$, егер $\operatorname{tg} \alpha=1$.

Шешуі

$$\frac{3 \cos \alpha+5 \sin \alpha}{2 \cos \alpha-\sin \alpha}=\frac{\frac{3 \cos \alpha}{\cos \alpha}+\frac{5 \sin \alpha}{\cos \alpha}}{\frac{2 \cos \alpha}{\cos \alpha}-\frac{\sin \alpha}{\cos \alpha}}=\frac{3+5 \operatorname{tg} \alpha}{2-\operatorname{tg} \alpha}=\frac{3+5 \cdot 1}{2-1}=8$$

Жауабы: .


5) $\dfrac{\sin \alpha \cdot \cos \alpha}{\sin ^2 \alpha-\cos ^2 \alpha}$, егер $\operatorname{ctg} \alpha=\frac{3}{4}$.

Шешуі

$$\frac{{\sin \alpha \cdot \cos \alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha – {{\cos }^2}\alpha }} = \frac{{\frac{{\sin \alpha \cdot \cos \alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha }}}}{{\frac{{{{\sin }^2}\alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha }} – \frac{{{{\cos }^2}\alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha }}}} = \frac{{\cot \alpha }}{{1 – {{\cot }^2}\alpha }} = \frac{{\frac{3}{4}}}{{1 – \frac{9}{{16}}}} = \frac{{12}}{7}$$

Жауабы: $\dfrac{12}{7}$.


6) $\dfrac{\sin ^2 \alpha-3 \cos ^2 \alpha}{2 \sin ^2 \alpha+\cos ^2 \alpha}$, егер $\operatorname{tg} \alpha=3$ .

Шешуі

$$\frac{{{{\sin }^2}\alpha – 3{{\cos }^2}\alpha }}{{2{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha }} = \frac{{\frac{{{{\sin }^2}\alpha }}{{{{\cos }^2}\alpha }} – \frac{{3{{\cos }^2}\alpha }}{{{{\cos }^2}\alpha }}}}{{\frac{{2{{\sin }^2}\alpha }}{{{{\cos }^2}\alpha }} + \frac{{{{\cos }^2}\alpha }}{{{{\cos }^2}\alpha }}}} = \frac{{{{\tan }^2}\alpha – 3}}{{2{{\tan }^2}\alpha + 1}} = \frac{{9 – 3}}{{2 \cdot 9 + 1}} = \frac{6}{{19}}$$

Жауабы: $\dfrac{6}{19}$.


7) $\sin \alpha \cdot \cos \alpha $, егер $ \sin \alpha+\cos \alpha=a$.

Шешуі

$$\sin \alpha + \cos \alpha = a$$ $${(\sin \alpha + \cos \alpha )^2} = {a^2}$$ $${\sin ^2}\alpha + {\cos ^2}\alpha + 2\sin \alpha \cdot \cos \alpha = {a^2}$$ $$2\sin \alpha \cdot \cos \alpha = {a^2} – 1 \Rightarrow \sin \alpha \cdot \cos \alpha = \frac{{{a^2} – 1}}{2}$$

Жауабы: $\dfrac{{a^2} – 1}{2}$.


1.3. Ықшамдаңыз.

1) $\dfrac{1}{(\operatorname{tg} \alpha+\operatorname{ctg} \alpha) \cdot \sin ^2 \alpha}$.

Шешуі

$$\frac{1}{{(\tan \alpha + \cot \alpha ) \cdot {{\sin }^2}\alpha }} = \frac{1}{{\left( {\frac{{\sin \alpha }}{{\cos \alpha }} + \frac{{\cos \alpha }}{{\sin \alpha }}} \right) \cdot {{\sin }^2}\alpha }} = $$ $$ = \frac{{\sin \alpha \cdot \cos \alpha }}{{\left( {{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha } \right) \cdot {{\sin }^2}\alpha }} = \frac{{\cos \alpha }}{{\sin \alpha }} = \cot \alpha $$


2) $\sin ^4 \alpha+\sin ^2 \alpha \cdot \cos ^2 \alpha+\cos ^2 \alpha$.

Шешуі

$${\sin ^4}\alpha + {\sin ^2}\alpha \cdot {\cos ^2}\alpha + {\cos ^2}\alpha = {\sin ^2}\alpha \cdot \left( {{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha } \right) + {\cos ^2}\alpha = $$ $$ = {\sin ^2}\alpha + {\cos ^2}\alpha = 1$$


3) $\dfrac{\sin \alpha+\cos \alpha}{1+2 \sin \alpha \cdot \cos \alpha}$.

Шешуі

$$\frac{{\sin \alpha + \cos \alpha }}{{1 + 2\sin \alpha \cdot \cos \alpha }} = \frac{{\sin \alpha + \cos \alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha + 2\sin \alpha \cdot \cos \alpha }} = $$ $$ = \frac{{\sin \alpha + \cos \alpha }}{{{{(\sin \alpha + \cos \alpha )}^2}}} = \frac{1}{{\sin \alpha + \cos \alpha }}$$


4) $\dfrac{\sin \alpha}{1-\cos \alpha}-\frac{\sin \alpha}{1+\cos \alpha}$.

Шешуі

$$\frac{{\sin \alpha }}{{1 – \cos \alpha }} – \frac{{\sin \alpha }}{{1 + \cos \alpha }} = \frac{{\sin \alpha + \sin \alpha \cdot \cos \alpha – \sin \alpha + \sin \alpha \cdot \cos \alpha }}{{(1 – \cos \alpha )(1 + \cos \alpha )}} = $$ $$ = \frac{{2\sin \alpha \cdot \cos \alpha }}{{1 – {{\cos }^2}\alpha }} = \frac{{2\sin \alpha \cdot \cos \alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha }} = \frac{{2\cos \alpha }}{{\sin \alpha }} = 2\cot \alpha $$


5) $1+\dfrac{1-\cos ^2 \alpha+\operatorname{tg}^2 \alpha \cdot \cos ^2 \alpha}{\sin ^2 \alpha}$.

Шешуі

$$1 + \frac{{1 – {{\cos }^2}\alpha + {{\tan }^2}\alpha \cdot {{\cos }^2}\alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha }} = 1 + \frac{{{{\sin }^2}\alpha + \frac{{{{\sin }^2}\alpha }}{{{{\cos }^2}\alpha }} \cdot {{\cos }^2}\alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha }} = 1 + \frac{{2{{\sin }^2}\alpha }}{{{{\sin }^2}\alpha }} = 3$$


6) $\sin ^6 \alpha+\cos ^6 \alpha+3 \sin ^2 \alpha \cdot \cos ^2 \alpha$.

Шешуі

$${\sin ^6}\alpha + {\cos ^6}\alpha + 3{\sin ^2}\alpha \cdot {\cos ^2}\alpha = {\left( {{{\sin }^2}\alpha } \right)^3} + {\left( {{{\cos }^2}\alpha } \right)^3} + 3{\sin ^2}\alpha \cdot {\cos ^2}\alpha = $$ $$ = \left( {{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha } \right)\left( {{{\sin }^4}\alpha – {{\sin }^2}\alpha \cdot {{\cos }^2}\alpha + {{\cos }^4}\alpha } \right) + 3{\sin ^2}\alpha \cdot {\cos ^2}\alpha = $$ $$ = {\sin ^4}\alpha + 2{\sin ^2}\alpha \cdot {\cos ^2}\alpha + {\cos ^4}\alpha = {\left( {{{\sin }^2}\alpha + {{\cos }^2}\alpha } \right)^2} = 1$$




Жазба сіз үшін қаншалықты қажет болды?

Жұлдызшаның үстінен басыңыз!

Сіз бұл жазбаны қажетті деп таптыңыз...

Әлеуметтік желіде бөлісіңіз!

Бұл жазбаның сіз үшін қажетті болмағаны өкінішті!

Жазбамызды жақсартайық!

Жазбаны жақсартуға қандай ұсыныс айтар едіңіз?

Пікір қалдыру

Сіздің электронды почтаңыз жарияланбайды, Міндетті жолдарды толтырып шығыңыз.