Бір адамнан ұрласаң – плагиат. Бес адамнан ұрласаң – зерттеу жұмысы. Даралық (уникальность)
Ия, бұл тезис күлкілі естіледі, дегенмен нағыз қазіргі таңдағы ғылымның жағдайына қатысты айтылғандай. Ғылым біздіңше қарқынды өсіп келеді, себебі ақпарат қоры да күннен күнге тоқтаусыз көбейіп жатыр. Бірақ оған үңіліп қарап жатқан адам аз. Бір жерден табылған сөйлемді кемінде 10 адамның жұмысынан табуға болады. Мысал ретінде http://kazbilim-edu.kz сайтына жүктелген мұғалім мақаласына талдау жүргізейік, 2 абзацын https://text.ru сервисі көмегімен антиплагиатқа тексеріп көрсек:
Суретте көргендей, мақаланың әр абзацы әр сайтта басқа автордың жұмысы ретінде салынған.
Әрине, мұнда шын авторы кім екенін нақты білу қиын, және осылай өзгеріссіз қалады да. Мұндай мысалдарды өте көп кездестіруге болады. Германияда министр өзінің 1980 жылы шыққан диссертациясы плагиат болғаны үшін жұмыстан қуылған. толығырақ оқу
Әрине, жаза қолдануды сұраудан аулақпыз. Дегенмен осыған түрткі болатын жайттар да бар. «Бір орында тоқтап қалмау керек…» принципін ұстану – барлық адамға тән қасиет. Мақала жазғысы келеді, аттестация, ғылыми атақ, ғылыми дәреже үшін; бұлар – осындай өтірік мақалалардың шығуының таза себепшілері. Бұл біздің елде ғана емес, барлық елдегі өзекті мәселеге айналып отыр.
Google, yandex секілді іздеу сервистері бұл мәселелердің алдын алу мақсатында: даралығы (уникальность) 95%-дан жоғары болатын мақалалар бойынша іздеу, және оны бірінші кезекте шығару функциясын іске қосып отыр. Олар сөйлем бойынша емес, шингл (4-5 сөзден тұратын сөз құрам) бойынша іздейді, және сол бойынша табылған ақпаратты шығарады.
Мақаланың іздеу сервистерінен бірінші болып көрінуі – әр автордың арманы. Ағылшын, орыс тілдері көп таралған тілдер болғандықтан әр сөйлемнің бір-біріне ұқсап кетпеуіне кім кепіл?! Осы мақсатта копирайтер, рерайтер мамандықтары жұмыс істейді. Олар – бір сөзбен айтқанда – сіздің ойыңызды ешкімдікіне ұқсатпай жеткізуші жазушылар.
Ал бұл мәселе – біздің тілде жоқтығы қуантады. Қазақ тілі сөзге бай, оған қоса, аз таралған тіл. Сондықтан да жоғарыда аталған мамандықтарды көбісіміз біле де бермейміз.
Атың шықпаса – жер өрте (Шынайылық)
Жоғарыда атап өткендей, көпшіліктің назарын аудартушылар саны да көбейіп келеді. Жұрт көру үшін авторлар қандай амалға бармай жатыр. Атауларына саяси мәселелер немесе жұлдыздардың есімін қосып қойған мақалаларды да кездестіріп жатамыз, немесе атауы мен мақала мәтіні мүлдем сәйкес келмей жатады.
Бұл аталғандар бірте-бірте көбейе берсе, өтіріктің астында қалатынымыз және ешкім интернеттен ештеңе оқығысы келмейтіндей халге жететініміз анық.
Көрнекілік
Осы бір сөз мән бермесе де болатын сияқты болып көрінгенімен, математика сияқты ғылымдар үшін маңызды мәселе. Жазылған ақпаратты математиктердің өзі оқып түсінбей жататын кездер болады. Формула жазу бұрын үлкен мәселе болатын, қазір де күшін жоймай отыр.
Қорыта келе, мақала авторларына сәттілік тілей отырып, әр мақала - басқалар үшін өзінше орны бар жаңалық. Сондықтан шынайы, адал болуға шақырамыз.
Егер математикадан осы сайтқа дара, шынайы және көрнекі мақалаңызды тегін шығарғыңыз келсе, admin@qazmath.net почтасына хабарласыңыз.